Met vandaag: Gelijk hebben en gelijk krijgen, de verantwoordelijkheid niet hebben en hem ook niet krijgen.
Dit zijn verzonnen verhalen, verzonnen namen, verzonnen situaties.
Situatie 1:
Stel: Maartje wordt gepest. Door Karel. Heel vaak is de situatie zo dat Karel ergens ongelukkig is over. Maar er niet goed over kan praten. En dan maar anderen gaat pesten om eigenlijk de pijn van binnen die niet gezien wordt, naar buiten te brengen en zichtbaar te maken. Maartje is een heel aardig slim meisje. En wat vaak gebeurt is dat Maartje dan maar instructies krijgt, dat ze het gewoon moet negeren, hoe ze ermee moet leren omgaan of dat ze naar een andere school moet.
Even platgeslagen zou je kunnen zeggen dat Maartje dus eerst "misbruikt" wordt door Karel. Omdat Karel haar gebruikt om pijn zichtbaar te maken. Omdat hij niet over de pijn kan praten en het op een normale manier kan aangeven of hulp zoekt om erover te praten. Iets waar Maartje geen schuld aan heeft, wel de dupe van is.
Vervolgens wordt ze eigenlijk nog een keer "gebruikt/misbruikt" door de volwassene (ouder, leraar, baas, trainer) om het probleem op te lossen. Of door het te accepteren, of door ermee te leren omgaan (en het dus te accepteren?) of door weg te gaan.
Het komt niet vaak voor dat in zo'n situatie Karel wordt aangesproken, dat Karel aan zichzelf moet werken (met hulp bijv) en moet werken aan de oplossing met Maartje, door het goed te maken en de relatie te herstellen. Waarbij Maartje dus alleen maar positieve steun krijgt, niets hoeft te doen of op te lossen en er dus niets bij haar komt te liggen.
Situatie 2:
Stel: Tom heeft een eigen bedrijf en organiseert reizen. Er komt Corona en van de ene op de andere dag is er voor het bedrijf geen werk meer. Tom heeft rekeningen te betalen en doet wat hij kan om de situatie op te lossen. Hij praat met degenen die hij moet betalen, probeert de situatie uit te leggen en oplossingen te vinden. Maar de bedrijven willen niet met hem in gesprek. De bedrijven kunnen best afspraken maken, maar willen het gewoon niet. Ze gedragen zich zelf ook niet goed overigens, leveren te laat, leveren soms niet, of leveren soms niet volledig.
Tom probeert te kijken wat er mogelijk is om aan inkomen te komen, door toch iets met reizen te doen. Hij probeert andere diensten gerelateerd daaraan aan te bieden (bijv in je eentje eropuit in eigen land) en Tom probeert zelfs ander werk te vinden. Maar wat hij ook probeert, het lukt niet. Hij heeft zelfs al hulp gevraagd aan z'n vrienden en familie, aan organisaties, maar Tom wordt niet gehoord en krijgt eigenlijk geen hulp of hulp die nauwelijks werkt. En Tom krijgt problemen met rekeningen betalen. De bedrijven die hij moet betalen laten het even gaan, maar worden dan toch boos en willen het contract verbreken en dat Tom veel extra kosten moet betalen. Ze schakelen een bedrijf in dat de klacht gaat behandelen en dat bedrijf zegt: Tom, je kan er ook niets aan doen, je hebt je best gedaan. Maar verbreek het contract maar, dan is het opgelost.
Platgeslagen zou je kunnen zeggen dat Tom eerst de dupe is van de situatie. Het is niet zijn schuld. Hij doet wel wat hij kan om het op te lossen. Maar de bedrijven willen niet praten en hij krijgt geen hulp. Hij doet wat hij kan en de bedrijven maken zelf vaak ook fouten. Zijn goede gedrag en inzet wordt niet gezien/gewaardeerd en niet beloond.
Daarna wordt hij nog een keer de dupe, omdat de verantwoordelijkheid van de oplossing bij hem wordt gelegd. Niet bij het bedrijf van goh, ga in gesprek, probeer een oplossing te zoeken. Niet bij andere instanties die hadden moeten helpen, maar dat niet deden. Niet bij andere betrokkenen die misschien iets hadden kunnen doen om positief bij te dragen aan de oplossing. Nee, het komt bij Tom.
Situatie 3:
De studenten Teun, Greetje en Veerle moeten van hun leraar een project doen. Teun doet zijn deel, Greetje doet haar deel en Veerle denkt: bekijk het, ik doe het niet. Ze belt de avond van te voren Greetje op en zegt: ik heb het niet. Morgen moet het ingeleverd, groepsproject. Als het er niet is, krijgen ze allemaal onvoldoende. Dus Greetje doet het maar en de volgende dag leveren ze het in. Maar Greetje gaat wel naar de leraar en vertelt wat er is gebeurd. De leraar wordt boos. Niet op Veerle die niets heeft gedaan. Maar op Greetje. Want het was groepswerk en dus niet oké dat zij het werk alleen doet.
Platgeslagen krijgt Greetje eerst extra werk op haar bord. Als ze het niet doet krijgt de hele groep een onvoldoende. En als Greetje hulp vraagt aan de leraar, krijgt ze ook op haar kop. Want het was een groepsopdracht en niet werk dat ze alleen moest doen. Greetje zegt terecht: Ja, hallo,maar wat is de rol van Veerle en Teun heeft ook een taak. Maar ja, Teun heeft zijn taak gedaan en Veerle is er gewoon niet zo goed in. Greetje was al klaar met haar opdracht en was de enige die het makkelijk kon doen. Bovendien is zij degene die klaagt dat ze nu veel extra werk had, terwijl de hele groep een goed cijfer krijgt.
Wat er vaak gebeurt is dat niet de hele groep wordt aangesproken en wordt geleerd hoe je kan zorgen dat ook echt de hele groep de taak doet. Veerle wordt niet aangesproken op haar gedrag en er worden geen vaardigheden geleerd om dit te voorkomen of te zorgen dat het goed en eerlijk opgelost wordt. Een volgende keer dat dit gebeurt, gebeurt het dus net zo.
----
Goed, drie situaties waarin meerdere mensen een rol spelen, zelfs een volwassene of leider die moet bemiddelen of helpen. Maar elke keer is het één persoon die twee keer de dupe is, het slachtoffer is of de verantwoordelijkheid opgedrongen krijgt om het op te lossen of om de oplossing te zijn. Een derde partij, die het probleem moet bemiddelen of oplossen, legt de verantwoordelijkheid vaak ook niet waar die hoort, maar zoekt naar de makkelijkste oplossing. En dat is vaak door het neer te leggen bij iemand die het wel op kan/wil lossen. Zelfs als het zijn/haar taak niet is. Er wordt vaak gezegd dat je die rol zelf inneemt, die taak zelf naar je toetrekt enz. Maar vaak heeft zoiemand helemaal geen keus. En is dit gewoon verantwoordelijkheid op een ander afschuiven. (Zowel door die taak aan die persoon te geven, als door te zeggen dat diegene daar zelf voor kiest).
Nu zijn wij (bijna) allemaal hb, en vaak de slimste, de sterkste, degene die wel een extra taak kan doen, die een probleem wel kan oplossen, die vaak de problemen graag opgelost willen hebben en bereid zijn zich daarvoor in te zetten, die wel tegen een stootje kan en vaak degene die dus 2x de klos is. Nu zijn dit die verschillende verhalen, met - om het wat duidelijker te maken - verschillende personen. Maar wat als je dit soort situaties heel vaak in je leven meemaakt? Dit overkomt Petra!
Wat doe je als je dus elke keer 2x de klos bent? Op school, op het werk, in de familie, met vriendjes, op de hobbyclub. Overal kom je weer bij dit soort situaties.
Iedereen die betrokken is, weet dat het niet jouw (Petra haar) schuld is, niet jouw verantwoordelijkheid is, dat jij het goed hebt gedaan. En toch wordt het elke keer bij jou neergelegd. Eerst wordt je (Petra) dus gebruikt/misbruikt in het probleem dat ontstaat/gecreëerd wordt en daarna wordt je gebruikt/misbruikt om het op te lossen. Vaak als easy fix, quick fix, want jij kan dat wel, jij doet dat wel, jij redt je wel, jij bent de slimste/sterkste/grootste, jij komt er wel overheen. Jij zoekt wel een nieuwe baan, jij start wel op een nieuwe school, jij vindt wel een andere hobby, jij maakt wel nieuwe vriendjes. Natuurlijk kan je daar wat van zeggen, maar zo'n derde partij die "verantwoordelijk is om het op te lossen" en de verantwoordelijkheid dus eigenlijk gewoon doorschuift naar in dit geval Petra, daar ga je ook niet zo makkelijk tegenin. Met hogerop gaan, klachten, rechtzaken komt er alsnog veel last bij Petra te liggen. Soms is dat nodig om te doen, maar in veel gevallen zal dat niet kunnen of te veel worden.
Nu is de vraag: hoe doorbreek je (Petra) dit? Hoe stop je dat jij altijd gebruikt/misbruikt wordt, zowel in de situaties die gebeuren als in hoe daarna een derde partij "het oplost"?
- Een optie kan zijn om heel goed op te letten, dit al te zien aankomen en proberen eerder hier wat aan te doen. Waarbij je bij een probleem wat er -nog niet is - wel al probeert verantwoordelijkheid te nemen. Door mensen te waarschuwen: pas op, het lijkt erop dat dit gaat gebeuren. (Waarbij je gemakkelijk al commentaar kan krijgen dat je negatief bent, dat je mensen geen kans geeft enz enz).
- Of je kan proberen je al eerder uit de situatie te trekken. Door de samenwerking (of wat voor relatie er ook is) te stoppen. Maar ja, je hebt die samenwerking ook met een reden, je haalt er ook iets uit. Dus als jij de samenwerkingen steeds stopt, ben je dat ook steeds kwijt.
- Je kan ook het iets langer laten gaan, maar dan nog wel op tijd grenzen stellen. In de ideale situatie zou de andere persoon dan moeten zeggen: ja, sorry, je hebt gelijk. Ik moet dit of dat doen. Die persoon gaat het dan doen en probleem is opgelost. Maar vaak gebeurt dat niet. Als je grenzen stelt, is dat voor de ander vaak confronterend en een probleem. Bewust/onbewust probeerde hij/zij je te misbruiken, jij hebt dat in de gaten en laat je niet misbruiken. Die persoon heeft dus niets meer aan jou. En de persoon dumpt je. Stopt de samenwerking, ontslaat je, stuurt je weg, wil niets meer met je te maken hebben. En zegt misschien in de tussentijd ook nog een hoop lelijke, kwetsende, respectloze dingen tegen je.
- Of je doet niets, wacht het af en laat het maar gebeuren. Met bovenstaande (voorbeeld)situaties tot gevolg.
Kortom: Je (Petra) bent in elke situatie degene die de klappen vangt. Ook als jij probeert om de situatie (die nog altijd niet jouw schuld/verantwoordelijkheid is) te verbeteren/veranderen (door wel verantwoordelijkheid die je niet hebt, te nemen).
Hoe doorbreekt iemand dit? Hoe doorbreekt Petra dat ze in alle gevallen de klappen krijgt? Want zo'n situatie kan een keer gebeuren, ook wel twee keer. Maar niet jaar in, jaar uit. Er wordt dan gewoon massaal gebruik/misbruik gemaakt van iemand en dat heeft gewoon negatieve gevolgen (ongelukkig worden, depressie, slecht zelfbeeld en uiteindelijk misschien vroeg of laat het einde).
Wat Petra nodig heeft is ook liefde, steun, bescherming. Dat een ander iets moet oplossen. Dat een ander sorry moet zeggen. Dat een ander zijn/haar gedrag moet verbeteren. Petra heeft ook veilige situaties nodig, begeleiding voor herstel als ze slachtoffer is in een situatie, of dat een ander wordt aangesproken op zijn/haar gedrag als iemand/diegene zich misdraagt, onacceptabel gedrag heeft en grenzen overschreidt. Een soort cirkel of vierkante meter waarin zij veilig kan zijn, zichzelf kan zijn, beschermd wordt, en niet constant de schuld krijgt, verantwoordelijkheid krijgt, problemen krijgt die zij niet veroorzaakt en waar zij niet verantwoordelijk voor is om het op te lossen.
Wat ze nodig heeft is eigenlijk:
- Een goed werkende methode om te zorgen dat ze (Petra) zelf op een goed moment de situatie kan stoppen en de verantwoordelijkheid effectief bij de persoon kan leggen waar de verantwoordelijkheid hoort.
- Hulp van iemand die met Petra of voor Petra opstaat, en die met Petra of voor Petra zorgt, dat de verantwoordelijkheid effectief komt bij de persoon waar de verantwoordelijkheid hoort.
Wat is die methode? Bestaat er zo'n methode?
Anderen om hulp vragen kan, maar leidt vaak niet tot het gewenste resultaat, tot hulp die werkelijk helpt.
Dat andere mensen met - of voor - de persoon (Petra) gaan opstaan, wordt steeds zeldzamer. En het moet eigenlijk ook vrijwillig gebeuren, op verzoek/op commando gebeurt vaak niet.
En niemand heeft in de gaten dat Petra dit heel vaak overkomt, want iedereen bekijkt alleen die ene situatie waar ze in zitten en zien niet het geheel waar Petra al jaren in vastzit.
Hoe kan Petra, die in al deze en vele andere situaties altijd 2x de klos is, dit oplossen? Hoe stopt ze dit? Hoe doorbreekt ze dit probleem? Wat kan ze zeggen of doen om te zorgen dat dit verbetert? Hoe kunnen anderen Petra helpen? Wat moet hier gebeuren om dit op te lossen?