Muzikant met specifieke faalangst

[Ceciliadlibitum]

Ik studeer klarinet aan het conservatorium van Brussel, en ben momenteel op Erasmus in Spanje. Mijn nieuwe klarinetleraar heeft er al verschillende keren op gewezen dat mijn techniek ok is, en dat ik een groot inzicht in de muziek heb, en duidelijk muzikale ideeën over de stukken die ik speel. Maar er is een soort psychologische blokkade.

In mijn introductietopic legde ik al uit hoe ik er, mede door gesprekken met deze leraar achter kwam dat ik vermoedelijk HB ben. En daar werd ik op een van de typische kenmerk van HB gewezen: faalangst.

Bij het woord faalangst denk ik altijd aan mijn jongere zus, wiens leven door faalangst bepaald wordt. Een ernstig geval dus, en daarom had ik zelf nooit in die richting gedacht, maar het zou weleens kunnen.

Podiumangst heb ik niet. Ik heb het zelfs altijd leuk gevonden om op een podium te staan: ballet, toneel, voordracht, piano, dwarsfluit, daar heb ik allemaal geen probleem mee. Het is echt enkel en alleen met de klarinet, niet alleen op het podium, maar ook in de les of tijdens het studeren.

Het probleem bestaat ongeveer uit:
-niet luid genoeg spelen, omdat ik angst heb om gehoord te worden en slecht beoordeeld te worden
-nooit erin slagen van de eerste keer te spelen zoals ik het wil, altijd de tweede keer (mijn leraar heeft al eens gegrapt dat ik het examen best twee keer afleg)
-me na een enkel foutje niet meer kunnen herpakken en tijdens het spelen blijven piekeren en daardoor nog meer fouten maken
-beter presteren als ik met anderen samenspeel (bijvoorbeeld als de leraar meespeelt, of in het harmonieorkest)
-het niet in staat zijn uitbundig te spelen, en extreme emoties als woede en passie tot uiting te brengen in mijn spel; angst om te overdrijven.

Iemand met gelijkaardige ervaringen? Of een verklaring en beter nog, een oplossing? Op internet wordt faalangst bij musici altijd gelinkt met podiumangst, maar ik ben dus eigenlijk op zoek naar specifieke informatie (boeken, artikels, websites,...) over faalangst bij musici zonder podiumangst. Enig idee?

[sap]

Ooit, lang geleden, ben ik gezakt op mijn lievelingsvak. Pas veel later heb ik begrepen hoe dat kwam. Ik wilde het zo graag goed doen, dat ik blokkeerde. Het jaar na het zakken ben ik voor dat vak wél geslaagd terwijl ik er minder voor gedaan had.

Pas vijf jaar geleden, toen ik ontdekte dat mijn dochter hoogbegaafd is, en ik me in hoogbegaafdheid en onderpresteren ging verdiepen, snapte ik waarom ik blokkeerde.

Wat voor mij belangrijke boeken zijn geweest in het verklaren en begrijpen hoe het zit met (onder)presteren en faalangst en het overwinnen ervan: Mindset van Carol Dweck en Bright Mindspoor Grades van Michael D. Whitley.

Ook begrijp ik nu hoe de familie relaties er toe hebben geleid, dat ik het zo moeilijk vind om te presteren. Het is immers veel veiliger het niet te doen, dan krijg je ook geen cynische snijdende opmerkingen als je het probeert en het lukt niet. Bovendien vond/vind ik het moeilijk te voldoen aan mijn eigen zeer hoge eisen.

[Ceciliadlibitum]

Ooit, lang geleden, ben ik gezakt op mijn lievelingsvak. Pas veel later heb ik begrepen hoe dat kwam. Ik wilde het zo graag goed doen, dat ik blokkeerde.

Ja, daar beschrijf je precies dat waar ik nog niet bij stilgestaan had. Ik had een soort van toekomstcrisis toen ik 15 was; mijn leraar zei me dat ik nooit goed genoeg zou spelen om professioneel te worden, ik begon te twijfelen, en dan ben ik dwarsfluit en piano beginnen spelen. Sindsdien weet ik het superzeker: de klarinet is mijn leven! Maar dan is de druk natuurlijk ook weer zo groot en dan loopt het mis.

[Nickname]

Is het de angst voor het maken van fouten/ falen? of meer een angst om je zelf in je spel te laten zien/horen. (te weinig geluid maken, beter presteren als je het samen doet (en dan misschien minder zichtbaar bent?) geen heftige emoties durven laten zien, angst voor overdrijven....)
Wat maakt dat het met de piano of de dwarsfluit wel lukt? Ben je daar 'beter' in? of minder gespannen? ligt er door het commentaar dat je ooit hebt gehad teveel druk op je klarinet spel?
Hoe gaan deze dingen als je alleen speelt, durf je dan wel je emoties in je spel te betrekken/te uiten?

Herkenbare ervaringen? Ja. In de beeldende kunst en ik heb daardoor zelfs jaren helemaal niet meer gewerkt.
Helaas heb ik geen pasklare oplossing alleen maar meer vragen.

[Tinus]

Een belangrijk aspect in het overwinnen van angst is dat je de angst niet helemaal zult verdrijven (en angst is mogelijk ook gezond) maar dat je met de angst moet leren leven.

Faalangst in een bepaald gebied is mogelijk te verdrijven via een omweg door te putten uit ervaringen in andere gebieden waar je heel zelfverzekerd bent. Het sleutelwoord is ervaring. Je moet jezelf zo nu en dan onderdompelen in een lastige situatie en deze overwinnen. Het zou toch vreemd zijn als alles vanzelf aan komt waaien. Op een gegeven moment weet je het lichaam beter onder controle te houden in moeilijke situaties. Ik zou zeggen, doe eens iets spannends. Ga het lot te gemoed en laat het gebeuren. Met de remmen los kom je verder dan je ooit had vermoed.

Een concreet voorbeeld als toelichting: Ik hebzelf een bijbaantje gehad als journalistiek fotograaf. Soms moet je dan doen in plaats van denken. Daar sta je dan bij een verlaten afgesloten pand in het donker met als opdracht om met foto's van kraakpanden terug te komen. Peinzen, peinzen, peinzen maar dan uiteindelijk gewoon denken 'schijt eraan, ik ga er gewoon op af'.

[Tinus]

Is klarinet overigens niet een heel erg competitief instrument?

[Tinus]

Overigens vindt ik het vlak van concentratie (een beetje gerelateerd aan overwinnen van angst) een van de weinige gebieden waar de mbti typology een handige tool is. In het boek totaal coachen wordt gesproken van een inversie van introvert-extrovert en judging-percieving (helaas kan ik er geen artikelen over vinden). Ik heb bij mijzelf het idee dat hier soms sprake van is in bepaalde situaties. Als ik mij goed heb opgeladen, de juiste mindset heb aangemeten, dan lijkt het soms alsof ik een andere persoon ben (in bepaalde vertrouwde situaties gaat dit bijna vanzelf). De mbti typlogoy of dat specifieke boek kan mogelijk helpen om de situatie beter te beschrijven.

[inge mulder]

Ooit, lang geleden, ben ik gezakt op mijn lievelingsvak. Pas veel later heb ik begrepen hoe dat kwam. Ik wilde het zo graag goed doen, dat ik blokkeerde.

Ja, daar beschrijf je precies dat waar ik nog niet bij stilgestaan had. Ik had een soort van toekomstcrisis toen ik 15 was; mijn leraar zei me dat ik nooit goed genoeg zou spelen om professioneel te worden, ik begon te twijfelen, en dan ben ik dwarsfluit en piano beginnen spelen. Sindsdien weet ik het superzeker: de klarinet is mijn leven! Maar dan is de druk natuurlijk ook weer zo groot en dan loopt het mis.

Dat gevoel ken ik! Ik heb het op het moment dat ik iets heel graag goed wil doen. Dat moet ik dan dus niet doen, want dan lukt het niet... Ik weet niet of je op mijn tips zit te wachten... ik zou zeggen

Doelen laten varen om er te komen...

Als ik in een situatie zit dat ik ga focussen en dat ik dus blokkeer, ga ik nu een liedje zingen in mijn hoofd.. maar dat is niet handig tijdens het spelen van een ander nummer!!
Dus tijdens het spelen van een muziekstuk, probeer ik mijn focus te verplaatsen naar iets anders, bijvoorbeeld naar mijn voeten. Dan is de focus eraf en gaat het meer als vanzelf!

[Rianne]

Veel hoogbegaafden identificeren zich vaak met hun prestaties/producten/scheppingen. (in mijn beleving meer dan normaalbegaafden)
We stoppen er zoveel van onszelf in, dat kritiek op dat product ervaren wordt als kritiek op onszelf.

Ik het bedrijfsleven gebeurt dit, bijvoorbeeld met nota's en presentaties. En dan vindt men dat niet normaal. Hoe vaak ik wel niet te horen heb gekregen "dat ik dingen me niet zo persoonlijk moet aantrekken"....?!!

Maar in de kunst en muziekwereld vindt men dit vaak zelfs een voorwaarde om echt gepassioneerd te kunnen spelen.
Heel raar, zelfde principe volgens mij, maar geheel ander oordeel van de maatschappij.

Wat je dus nodig hebt om over die faalangst heen te kunnen, is een stevig zelfbeeld. Een zelfbeeld dat kritiek kan hebben. En dat je van jezelf fouten mag maken. Dat je zelf wel de scheiding kunt aanbrengen tussen jou en je product, in jouw geval je klarinet-performance. Jij bent meer dan je klarinetspel. Maar in je klarinetspel zit wel veel van jou. Als je dat voor ogen houdt, moet je je huidige problemen kunnen overwinnen

Verders wil ik je meegeven dat je gedrevenheid het zo goed te willen doen wel is wat je ook zo goed maakt en het is ook waarom succesvolle beroepsmuzikanten succesvol zijn!!! Die gedrevenheid wordt niets voor niets genoemd als eigenschap van hoogbegaafden. Probeer die kracht - want dat is het - positief in te zetten, niet destructief.

[Ceciliadlibitum]

Wauw, ineens veel nieuwe reacties om te lezen...

@Nickname Het is misschien een beetje een combinatie van vanalles: angst om 'fouten te maken', maar ook angst om op te vallen. Waarschijnlijk heb ik dat met andere dingen gewoon niet omdat daar niet zo'n druk achter zit om het perfect te doen. Als ik professioneel klarinettist wil worden, dan moet het wel 'perfect' (in die mate dat dat mogelijk is). Ik heb het ook als ik bijvoorbeeld gewoon aan het studeren ben, maar niet zo erg; als ik dan voel dat het niet goed gaat, dan houd ik er meteen mee op. Blijkbaar heb ik heel weinig geduld met mezelf.

@Tinus Ik heb bewust voor die conservatoria gekozen waar de leerlingen niet zo competitief ingesteld zijn en waar de relatie leerkracht-leerling betekent dat beide partijen er iets van moeten leren, niet dat de leerkracht bevelen geeft en zo een (slechte) kopie van zichzelf maakt. En ik heb ook voor bewust voor mezelf beslist dat ik later wil lesgeven en niet in een orkest spelen, omdat je jezelf dan voortdurend tegenover iedereen moet bewijzen, en dat wil ik niet. Mijn doel is alleen om beter te zijn dan mezelf! Dus voor mij lijkt het helemaal niet competitief. Ik zal trouwens eens verder opzoeken ivm dat boek en de mbti typology die je vermeld (had ik nog nooit van gehoord).

@inge mulder Ik zou ook eens de aandacht naar mijn voeten moeten verplaatsen, want mijn linkervoet gaat altijd in de lucht zitten dansen wanneer ik wat nerveus word of in ademnood zit. En verder herinner ik me nu iets wat mijn leraar vorige week nog eens terloops vermeld had: los spelen van het blad, zoveel mogelijk vanbuiten. Dan denk je vanzelf niet meer aan alle problemen, maar aan welke noten er komen gaan!

@Rianne Als jij het uitlegt klinkt het zo makkelijk! Ik ben alleszins vastberaden dit jaar nog een reuzengrote stap te zetten, en ik denk dat mijn huidige docent mij daar echt mee kan helpen, zeker nu ik precies een beetje een beter idee heb van wat het probleem juist is.

[DopieJopie]

Pijnlijk herkenbaar allemaal.... Bedankt Tinus, fijne opmerking. Heb een opmerking van dit forum, misschien ook wel van jou, inmiddels naast mijn spiegel hangen;-): 'life begins were your comfortzone ends'. Makkelijker gezegd dan gedaan;-).

Alhoewel, hoe vinden jullie in je eentje voor een grote groep zingen en gitaarspelen (niet op conservatioriumnivo hoor;-)? Dat was erg tof uiteindelijk, en daardoor durf ik het nu steeds vaker en makkelijker, da's echt !

En tja, goede zelfbeelden komen niet uit de lucht vallen, maar eraan werken is allicht een goed idee;-).