Eptq schreef: ↑ma 17 apr 2017, 09:37
Wat mij wel opvalt is dat er zowel in dit stuk van Skepsis als in het stukje van Martin de Jong, de HB-er wordt opgedeeld in 2 groepen: hoogbegaafden die zonder problemen hun weg vinden in het reguliere onderwijs en 'zelfbenoemde' (of door ouders bestempelde) hoogbegaafden die hun weg niet vinden en die het etiket HB toegedicht krijgen omdat hun gedrag herkenbaar is als zogenaamd 'HB-probleemgedrag'. Zou hier beweerd worden dat mensen die het 'onderpresteerders/probleemgedrag' vertonen niet echt HB zijn, omdat de échte HB-er geen probleem zou hoeven ervaren met onderwijs dat niet direct op hem is afgestemd?
----------------------------
Of dat de bedoeling van de beweringen is kan ik niet oordelen in plaats van de auteurs. Ik zie wel dat er soms wat opmerkingen worden geplaatst om de nuance aan te duidden. Bijvoorbeeld uit het skepsis stuk:
"Evenmin beweren we dat hoogbegaafdheid géén bron kan zijn van allerhande ontwikkelingsproblemen. Nee, we zijn alleen maar verbaasd over het gebrek aan relativering, over de hoeveelheid mensen die denkt dat ze zelf of hun nageslacht tot de categorie miskend talent behoort, en over de toon waarop de lobby voortdurend aandacht voor de zaak eist."
Er worden verschillende bewoordingen gebruikt om de problemen van hb-ers anders te brengen. Hierop lijk je te denken alsof er wordt gezegd dat hb-ers geen problemen zouden ervaren. Een antwoord op je vraag is denk ik twee-ledig.
A) Enerzijds hb je de situatie dat het juist heel goed gaat met hb-ers. Echter in tegenstelling tot dat feit, wordt er door velen de indruk gewekt dat onder deze categorie (hb-ers) grote problemen voorkomen of in ieder geval zodanig groot dat het onderwijs hier meer van de (beperkte) middelen besteden. Om hier tegenin te gaan (dat het niet goed gaat met hb-ers), hoeft niet worden beweerd dat het met een hb-er per definitie goed moet gaan (dat wordt in die twee specifieke artikelen in ieder geval niet gedaan, al geef ik toe dat ik dit argument wel elders ben tegen gekomen), in de plaats daarvan is het een voldoende argument dat het met hb-ers
gemiddeld (dus niet met alle hb-ers) veel beter gaat dan met anderen.
B) Anderzijds worden voor veel psychische problemen, die veel meer mensen hebben dan alleen hb-ers, het hb-zijn aangewend om er iets bijzonders van te maken. Met name wordt daarbij een slachtoffer rol gecreeerd. De samenleving zou niet open staan voor de unieke hb-er. Er is niet voldoende aanpassing aanwezig in het onderwijs, bedrijfsleven, enzovoorts, waardoor de hb-er ongelukkig zou worden van verveling en uitsluiting. Deze problemen worden aan de ene kant te vaak vereenzelvigd met het hb zijn, en aan de andere kant wordt te vaak naar het hb zijn gezocht (of verlangd) als verklaring als karakteriserend hokje. "Patient: Wat heb ik toch dokter, ik ben zo ongelukkig en voel me zo anders? Dokter: Meneer/mevrouw, wees gerust, ik weet de oorzaak van uw probleem... u bent hb-positief." De slachtoffer rol van 'de hb-er', daar is het terecht om tegen in te gaan. De problemen zijn niet specifiek voor het 'hb-zijn'. Verveling, niet passen in de groep, over-/onderprikkeling, enzovoorts zijn losstaande problemen die onafhankelijk voorkomen van het hebben van een buitengewone intelligentie. Als hb-er met deze problemen, zou je in de eerste plaats de problemen als opzichzelf staand kunnen karakteriseren. En als niet-hb-er met deze problemen zou je niet hoeven te proberen een hb-zijn op te zoeken om maar een verklaring te vinden voor de problemen (wat een opluchting het kan zijn als men erachter komt, of zichzelf wijsmaakt, dat het allemaal, de problemen, "maar" hb-zijn is).
Het zijn deze trends waartegen wordt geargumenteerd. Ik denk niet dat je het zwaarder moet opvatten als de nuance af en toe kwijt raakt in de woordenbrei.
Ik heb nog drie aanvullende punten.
1)
Het gaat juist goed met hoogbegaafden. Er kunnen weliswaar problemen zijn onder de hoogbegaafden. Echter is het niet zo slecht als soms wordt beweerd (je moet het relatief zien ten opzichte van andere groepen, onder iedere groep zijn er problemen). Als je bijvoorbeeld kijkt naar de recente data (aangezien je kritiek had op het gebruik van een oud onderzoek), dan zie nog steeds dat "hoogbegaafde" leerlingen niet meer problemen hebben dan andere leerlingen, als het niet minder is. Daarbij wil ik verwijzen naar het rapport 'excelente leerlingen in het voortgezet onderwijs' uit 2012 op basis van de VOCL '99 cohort.
https://www.rijksoverheid.nl/documenten ... -onderwijs
Je ziet dan dat de 5% beste leerlingen (aan het begin van de VO-schoolcarriere) weliswaar niet allemaal de optimale score halen (dat wil zeggen VWO binnen 6 jaar, in tegenstelling tot lager schooltype of VWO in meer dan 6 jaar), en het percentage dat niet het optimale haalt (een vierde tot een derde afhankelijk van het type classificatie van de beste 5% leerlingen) wordt door de rapporteurs 'schrikbarend' genoemd.
Ik zou wel wat kanttekeningen plaatsen bij dat 'schrikbarende'. Wat zulke cijfers in de eerste plaats betekenen is dat het VWO diploma in ieder geval nog niet vast ligt aan het begin van de schoolcarriere.
Het diploma is niet iets dat je zomaar aan komt waaien. De beste 5% leerlingen (vergelijk het niveau van de beste leerling van groep acht op de basisschool met cito-score 548 of 549) moeten nog wel al die Franse woordjes en wiskunde formules leren. Intelligentie (en vooral kennis) is niet iets dat je hebt, het is iets dat je activeert. Net als in de sport hoeft niet het beste talent te winnen en kunnen de harde werkers voorbijstreven. Ik stel mijzelf de vraag of dat wel zo erg is, dat talent niet het enigste is dat telt. (door sommige hb-ers wordt hierover denk ik wel te makkelijk gedacht, ik ben slim en talentvol, ik heb IQ>130, dus ik kan alles en alles gaat bij mij vanzelf, slim is iets dat je bent en niet iets dat je wordt)
Wat daarbij zonder meer vast staat is dat de beste 5% leerlingen het nog altijd wel beter doen dan andere groepen. De tweede beste 5% leerlingen doen het minder goed. Dat wil zeggen dat VWO nu eenmaal niet vaststaat van brugklas tot examen. Dat is niet alleen een "probleem" voor de beste 5%, maar voor alle brugklassers. En daarbij doet de beste 5% het dan nog altijd wel beter met de minste terugval en het hoogste percentage dat binnen 6 jaar het VWO diploma haalt (ongeveer 1/6 doet er langer over en 1/6 haalt HAVO). Kijk bijvoorbeeld naar de tabel voor CITO scores versus het behalen van het VWO diploma:
CITO,percentage VWO na 6 jaar
545,36.3%
546,43.1%
547,50.7%
548,60.4%
549,71.5%
550,80.9%
(daarbij moet je bedenken dat het aantal leerlingen, en dus het absoluut aantal "problemen", ook groter is bij de lagere scores)
De problemen (de rapporteurs behandelen enkele risicofactoren) om niet het VWO te halen binnen zes jaar, zijn niet uniek voor de beste leerlingen. Hierin moet weliswaar wel wat veranderen (eerlijke/gelijke omstandigheden in scholing), maar dit betekent niet speciale voorzieningen voor de beste leerlingen. Een goede leerling presteert weliswaar beter in een pure VWO brugklas dan in een HAVO/VWO brugklas... maar dat geldt evenzo voor de minder goede leerling (de hb-er is hier in niet bijzonder).
Daarnaast denk ik dat we uberhaupt kunnen twijfelen aan het belang van diploma's. VWO lijkt tegenwoordig de heilige graal. Iedere ouder wil dat zijn spruit op het hoogste terecht komt. Een simpele HAVO is tegenwoordig niet meer genoeg. We willen liever een advocaat of dokter dan een ambachtsman of technicus. De cultuur van 'zelfverwezenlijking' is verziekt met carierre-fetisjisme. Het is te hopen dat de samenleving van de toekomst hier wat anders voor vindt. Opdat we niet het succes in ons leven afhankelijk maken van deze diploma-strijd en dat we niet vast blijven zitten een begrip van talentvol alsof goede leerlingen in het begin van de carriere niet kunnen worden voorbijgestreefd door leerlingen met andere talenten.
2)
Al enigszins genoemd in het voorgaande punt. Intelligentie wordt te vaak gezien als een inherente eigenschap van het brein. Je hebt het of je hebt het niet. IQ zou worden gezien als onveranderlijk.
Mijn eigen ervaring gaat daar volkomen tegenin. Ik erken intelligentie als het flexibele en snelle brein. Echter zie ik zelf zoveel meer eigenschappen in het brein die er pas later bijkomen door ervaring en leren. Duidelijk daarbij zijn kunstjes zoals jongleren of snellezen. Dat vereist tijd en oefening voordat je het kunt. Hetzelfde geldt volgens mij ook met intelligentie zelf (denk bijvoorbeeld het concept leren leren).
Je kunt het zien als in een analogie met genen. Je hebt een bepaalde set DNA met daarin genen, maar die zijn niet allemaal actief. Het is afhankelijk van de omstandigheden of ze worden geactiveerd. Zo is het ook met intelligentie. Ruimtelijk inzicht, emotionele stabiliteit, empathisch inzicht, sociaal inzicht, wiskundige vermogens, kennis van data, omgang met begrippen, toepassen van logica, redenatiekunsten, enzovoorts. Het vereist niet alleen een interessant, snel en flexibel brein om ook daadwerkelijk een interessant snel en flexibel denkend persoon te worden. Ervaring, tijd, en arbeid is nodig.
Mijn eigen ervaring hierin is dat ik mijzelf gespecialiseerd heb op bepaalde vlakken waarvan ik weet dat ik ze nooit had kunnen bereiken als ik me ergens anders op had gefocust. Ik weet dat ik als kleine spruit redelijk slim was en goed voor de dag kwam, maar mijn huidige denk-capaciteiten staan daar ver van. Wat ik nu heb is veel meer dan enkel dat jonge talent. Er wordt soms gesproken over hb-ers die andere hb-ers herkennen. Ja dat zal er wel zijn, een soort hb-eigenschap, een bepaald soort kwaliteit van intelligentie die je bij andere kunt opmerken. Maar je hebt ook wel zoiets als jonge en rijpe intelligentie, en variaties op vele vlakken. Die rijpheid en variaties zijn ook wel factoren. Ons denkvermogen hebben we verkregen door het trainen van ons brein. En tevens, het brein ontwikkelt zich in verschillende richtingen.
Ik vindt deze gedachten bijzonder stimulerend. Intelligentie is niet zomaar iets dat je hebt of niet hebt. Het is veel minder saai dan dat. Intelligentie is tevens ook iets dat je kunt ontwikkelen, en we zijn daarin allemaal net even anders in de gebieden waarin we specialiseren (en de talenten die we bij aanvang hebben). Er is dan ook niemand het beste en slimste in alles tegelijk, en er zullen altijd anderen zijn met andere kwaliteiten en waarvan we kunnen leren in nieuwe gebieden.
Wat dit voor mij betekent in relatie tot hb-ers is dat daar soms wat te veel gemakzucht en arrogantie heerst. Er wordt teveel aan het kale talent opgehangen terwijl intelligentie juist zoveel meer is dan dat. Zo heb je dan de term als onderpresteren die sterk aanwezig is. Voor mij klinkt daarin vaak een afgunst. Alsof iets (een bepaalde prestatie) je eigenlijk automatisch zou moeten toekomen omdat je over bepaalde talenten op gebied van intelligentie beschikt, maar het is niet gelukt omdat... vul in excuus. En het IQ-test papiertje wordt gebruikt in de plaats van het diploma, alsof het een hele belangrijke prestatie is om figuurtjes op hun juiste plek te kunnen zetten, en dat daarmee vanzelf al het andere in orde komt (geef me een maandje proeftijd en dan ben ik equivalent aan iemand met ... ervaring). Kritiek wordt gegeven op de (op eerste gezicht onnodige) hindernissen in het leven, met autoriteit van een intelligent persoon, terwijl men eigenlijk maar aan de zijlijn staat en in het uitvoeren van het spel nog niet zoveel weet (bijvoorbeeld: ik zou veel verder moeten zijn, zoals leidinggevende van een ..., mijn huidige baantje is maar saai ik zou zus of zo moeten doen, iedereen negeert mijn slimme opmerkingen over hoe het allemaal beter kan, etc.).
3) Er zijn veel factoren die een rol spelen in intelligentie. Tel daarbij op dat velen zich willen onderscheiden, en er is een grote drang om speciaal te zijn. Het is tegenwoordig niet meer normaal om normaal te zijn.
Bij dit punt heb je een wildgroei aan intelligentie:
Dus je hebt ergens een 2% beste scholieren. Een beste 2% in het mensa testje. Ergens een beste 2% op officiele testjes. Ergens een beste 2% die zich beter kunnen vinden in het delphi model. Ergens een beste 2% in rekenen. Ergens een beste 2% in kunstzinnige of andere niet-analytische dingen. Ga zo door en al gauw zijn we allemaal slimme hoogbegaafde mensen waar speciale aandacht voor nodig is omdat anders talent verloren gaat. Immers, iemand met een normaal of laag IQ krijgt toch ook speciale educatie, waarom dan niet (vanuit een gelijkheidsprincipe geredeneerd) voor mensen met een hoge intelligentie, en dan natuurlijk wel gratis op kosten van de samenleving want educatie moet immers voor iedereen even toegankelijk zijn. (Je kunt redeneren dat investeren in dit soort talent het ook goed is voor de samenleving, maar dat valt wel mee, er zijn al teveel leerlingen die na hun gymnasium doorstromen naar de bedrijfskunde-, geneeskunde- of andere numerus- fixus-studie, terwijl aan allerlei andere kanten het onderwijs veel meer beperkingen zijn)
Eveneens heb je bij dit punt de grote wens om in een hokje te passen.
HB-ers verzamelen zich in een vereniging als mensa. Dat is leuk voor hun plezier, het is echter bedenkelijk als de missie vooral die van een belangenvereniging wordt alsof het een groep slachtoffers is. Nou ken ik mensa niet zo goed en ken ik het vooral van de externe uitingen (waaronder wel enig lobbywerk) maar een bij de uitingen van een clubje zoals Pharos kun je toch wel bedenkingen zetten. Daar lijkt hoogbegaafdheid toch wel alles behalve een zege en wordt gevochten voor 'erkenning' en een 'positieve omgang'.
Als van alles om je heen iets 'heeft' zoals dyslexie, autisme, ADHD, leer-achterstand, enzovoorts, dan wil de hb-er ook iets 'hebben', iets met een naam, en die naam is 'hb'. Hoogbegaafd is nu mode. Terwijl het helemaal niet zo duidelijk is of je kinderen afgezonderd in een hb klasje moet zetten, schieten de leonardo-schooltjes en plusklasjes als paddenstoelen uit de grond (terwijl wordt geklaagd over de ouderbijdrage voor die speciale klasjes en scholen is het al een probleem dat slimme kinderen, met name met een lage sociaal economische achtergrond, uberhaupt niet op een VWO terecht komen, of bij BO op een goede school, en is sociaal economsiche status dominerend over het type klas of school, wat al dat leonardo gedoe en speciale hulpmiddelen en aandacht voor hb-ers een elitaire bezigheid maakt).